Gebiedsontwikkeling: structuurknelpunten
| Functie / Domein: | Ruimtelijke ordening |
| Illustratie van: | Structuurknelpunten |
Gebiedsontwikkeling is een systeeminnovatieve benadering in de ruimtelijke ordening. De aanpak houdt in dat publieke en private partijen samen met bewoners naar een kwalitatief goede en financieel haalbare oplossing zoeken voor meervoudige ruimtelijke opgaven in een gebied. Het is een alternatief voor de meer traditionele top-downplanning die vaak tot onbevredigende resultaten leidt.
De nieuwe aanpak sluit niet goed aan op het bestaande regime en loopt daarom tegen verschillende structuurknelpunten aan: belemmeringen in formele regels, routines, normen, cultuur, percepties, kennis enzovoorts. Het boek Nederland Boven Water II geeft daarvan een goed overzicht. Hier noemen we vier voorbeelden van structuurknelpunten.
Europese aanbestedingsregime
Het Europese aanbestedingsregime van 1972 staat niet zonder meer toe dat private partijen in een vroeg stadium van planvorming worden betrokken. Door een fasering van het gebiedsontwikkelingsproces leken belemmeringen geslecht. Maar er zijn nieuwe onzekerheden door formele regels. Een rechter heeft bij gebiedsontwikkeling bij Vathorst vraagtekens gezet bij het realisatierecht van projectontwikkelaars als gevolg van private grondposities. Daarmee zou publiek-private samenwerking in gebiedsontwikkeling ernstig worden gefrustreerd.
Verantwoording van middelen
Er zijn vaak eindeloze discussies over de verdeling van middelen tussen partners. Een belangrijke oorzaak is de wijze van verantwoording door overheden van bestede middelen. De strakke verantwoordingsvoorschriften rond bestedingen zijn een hindernis bij gebiedsontwikkeling, die vele jaren omspannen. Want in de praktijk blijkt dat plannen in de lange tijd die gemoeid is met gebiedsontwikkeling vaak mee moeten bewegen met nieuwe ontwikkelingen. Een oplossing lijkt om publieke gebiedsfondsen in te stellen, waarin betrokken overheden naar rato gebiedsgerelateerde middelen/grond en of objecten inbrengen en die meer ruimte geven aan flexilibiliteit van invulling.
Kasstelsel overheid
Ook het kasstelstel van het Rijk is een hindernis. Het houdt in dat Rijksinvesteringen worden opgevoerd op het moment van besluitvorming. Er vindt dus geen afschrijving plaats over een periode van lange termijninvesteringen. Private investeerders, zoals banken en projectontwikkelaars werken anders. Het gevolg is dat rijksoverheid en marktpartijen risico's anders beprijzen en andere afwegingen maken met investeringen. Een ander rijksstelsel voor dit soort lange termijninvesteringen zou helpen.
Universitaire cultuur en context
De universiteiten pakken door hun cultuur en regels de praktijkvragen rond gebiedsontwikkelingen niet goed op. De universitaire cultuur koerst op wetenschappelijke vragen en - output en is minder gericht op de behoeften van de praktijk. Om die reden bleek een kennisprogramma van Habiforum rond gebiedsontwikkeling veel minder op te leveren voor de praktijk. De praktijk is dan ook gebaat bij een verruiming van de universitaire normen.
Bronnen
Van Rooy, P. (2009). Nederland Boven Water praktijkboek gebiedsontwikkeling II. Habiforum, Gouda en Nirov: Den Haag.
