Langdurige Zorg (Mensenzorg): visievorming en visie

In 2007, en vooruitlopend op de decentralisaties in de zorg, startte het ministerie van WVS een stimuleringsprogramma voor de langdurige zorg (TLPZ). Aanleiding was dat de zorgsector - en vooral de langdurige zorg - met veel problemen worstelde. Ondanks maatregelen en een stelselwijziging stegen de kosten. De uitdaging was hoe de sector met beperkte middelen en weinig personeel goede zorg zou kunnen leveren aan steeds meer mensen, en bovendien vraaggerichter zou kunnen werken. Dertig projecten werden gefinancierd om tot vernieuwende praktijken te komen.

Visievorming

Medewerkers vanDrift van de Erasmus Universiteit Rotterdam namen het initiatief om een overkoepelende visie voor vernieuwing te ontwikkelen. Ze brachten vijftien personen bijeen met hart voor de zorg: mensen van binnen en buiten de sector, met uiteenlopende beroepen, van journalist, ziekenverzorgende tot bankier, zowel op uitvoerend als op managementniveau en met uiteenlopende netwerken. De groep besprak in een aantal sessies wat er naar hun idee wezenlijk schortte aan de zorg en formuleerde daaropvolgend hun visie. De inzichten, kennis en ideeën van betrokkenen bij de dertig vernieuwende experimenten zijn daarin meegenomen. Het resultaat is te vinden in de brochure Mensenzorg: een transitiebeweging.

Hardnekkige problemen 

Dit zijn de dingen waar het aan schortte, volgens de arenagroep: hardnekkige problemen met een basis in de structuur van de gezondheidszorg.

• Dalende tevredenheid van klanten en personeel; het zorgsysteem behandelt professionals steeds meer als productiemachines
• Stijgende kosten
• Cure en care die uit balans zijn
• Overspecialisatie, die tot fragmentatie van de zorg leidt
• Vergaande standaardisatie die maatzorg bedeigt 
• Sturing op doelmatigheid en efficiëntie - zwaarwegende eisen in het hedendaagse zorgsysteem - die haaks staan op waarden als aandacht en warmte. Het systeem is belangrijker dan de mens
• Gebrek aan ondernemerschap in de zorg: de sector gebruikt de ruimte die er is in het systeem te weinig om de problemen aan te pakken.

Richtinggevende principes

De visie van de groep omvat drie richtinggevende principes voor een transitie, waarin een omkering van de problemen te herkennen is. De principes zijn:

• de zorg moet mensgericht zijn
• economisch vol te houden en 
• maatschappelijk ingebed

Streefbeelden

Met deze richtinggevende principes als leidraad is de visie vervolgens vertaald naar zes streefbeelden.

• De twee eerste gaan over zelfredzaamheid door alerte mensen en samenredzaamheid in sociale verbanden. Daarvoor is het nodig mensen en hun netwerk te empoweren, voor meer autonomie en eigen keuzes van de zorgcliënt.
• Het derde en vierde streefbeeld hebben betrekking op de gedreven professional en maatschappelijkegezondheidsondernemingen Deze beelden gaan over nieuwe professionaliteit en ondernemende organisaties die daarvoor de ruimte bieden en over hun grenzen samenwerken.
• De laatste twee streefbeelden hebben betrekking op een zorgzame samenleving en een duurzaam stelsel, en gaan over solidariteit tussen zieke, arme mensen en gezonde, rijke mensen, zonder ongelijke gevallen gelijk te willen behandelen.

Transitiepaden

De streefbeelden zijn in een volgende stap uitgewerkt naar ‘transitiepaden'. Voor het streefbeeld van de mensgerichte zorg zijn dat bijvoorbeeld een transitiepad ‘ondersteuning van vrijwilligers' en een pad ‘emanciperende technologie'. Voorbeelden van transitiepaden binnen het streefbeeld de gedreven professional zijn die van ‘zelfsturende teams' en ‘nieuw management op kwaliteit'.

Bronnen

Brochure mensenzorg: een transitiebeweging (2009). Uitgave: transitieprogramma in de langdurige zorg.