Leren: Van financieel naar duurzaam rendement

Anne Loeber van de Universiteit van Amsterdam beschrijft in een boek over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (zie Bronnen) eerste en tweede-orde-leren in het NIDO-project Van financieel naar duurzaam rendement. NIDO (Nationaal Initiatief voor Duurzame Ontwikkeling) bestond tussen 1999 en eind 2004 en had tot taak om initiatieven op het gebied van duurzame ontwikkeling te versterken en te versnellen.

Doel van het project

Doel van het project was om binnen het bedrijfsleven een koppeling tot stand te brengen tussen ‘shareholders value' (Profit) en ‘stakeholders values' (Planet, People). Het project kwam voort uit de constatering van NIDO dat de samenleving steeds hogere eisen stelt aan ondernemingen op het gebied van ecologische kwaliteit (Planet) en welzijn (People), twerwijlhet behalen van financieel rendement (Profit) bij ondernemingen op de eerste plaats stond.

Inhoud en werkwijze

Het project bestond uit maandelijkse bijeenkomsten van groepen met vertegenwoordigers van negentien bedrijven: grote en mkb-bedrijven uit verschillende marktsegmenten. De groepen kwamen gedurende twee jaar bijeen en kregen gaandeweg hun invulling. De deelnemers ontwikkelden in de context van het NIDO-programma binnen het eigen bedrijf concrete projecten. En de groepen werden tot een forum voor uitwisseling van informatie over ervaringen met implementatieprocessen. Toetsing en afstemming met inzichten van deskundigen elders werd gezocht door gasten bij de discussiebijeenkomsten uit te nodigen, zoals vertegenwoordigers van de financiële sector, van ngo's, de media etcetera.

Eerste-orde-leren in het project

Anne Loeber rapporteert over uiteenlopende leerervaringen. Als een voorbeeld van eerste-orde-leereffecten noem ze dat deelnemers leerden dat het niet werkt om het management via memoranda mee te krijgen, maar dat ze dat direct moesten betrekken bij (gebeurtenissen in) het project. Een ander voorbeeld is dat verschillende deelnemers leerden dat indirecte economische voordelen van maatschappelijk verantwoord ondernemen in stelling konden worden gebracht om duurzaamheid binnen het bedrijf te promoten.

Tweede-orde-leren

Maar ook tweede-orde-leren vond plaats, zij het in mindere mate en niet bij alle deelnemers. Zo gaf een deelnemer aan dat hij had leren beseffen dat hij zijn bedrijfsvoering vanuit heel andere waarden kon definiëren. Daardoor kwam hij op het spoor van nieuwe gesprekspartners. Een ander voorbeeld is dat verschillende deelnemers in de loop van de tijd anders gingen denken over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Aanvankelijk dachten zij vooraal aan Planet-aspecten naast Profit. Later werden People-aspecten voor veel deelnemers ook een wezenlijk, integraal onderdeel van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat opende voor een aantal van hen een nieuwe ingang van werken aan duurzaam rendement vanuit passie, anders dan zij gewend waren.

Voorwaarden voor (tweede-orde-) leren

Loeber concludeert in de nabespreking dat een gunstige voorwaarde voor leren in het project was dat alle bedrijven worstelden met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een tweede essentiële voorwaarde was het vertrouwen tussen de deelnemers. Hier bleek de diversiteit van deelnemende bedrijven vruchtbaar (verschillen betroffen de omvang van de bedrijven, hun marktsegment en producten, en de fase van hun ontwikkeling naarmaatschappelijk verantwoord ondernemen). Juist doordat de deelnemers niet in dezelfde markt opereerden, konden zij zich open opstellen en kon een sfeer van onderling vertrouwen ontstaan.

Bronnen

• Loeber, A. (2003). Learning processes at group level. First and second order reflection among participants in the NIDO programme ‘From Financial to Sustainable profit'. In: J. Cramer, Learning about Corporate Social Responsibility. The Dutch Experience. IOS Press: Amsterdam etc, pp. 83-99.
• Loeber, A. (2003). Inbreken in het gangbare. Transitiemanagement in de praktijk: De NIDO-benadering. NIDO: Leeuwarden.
• Cramer, J. (2002) . Ondernemen met hoofd en hart; duurzaam ondernemen: praktijkervaringen' Van Gorcum: Assen.