Nieuwe rollen, identiteiten

Systeeminnovatie brengt nieuwe rollen en identiteiten van organisaties met zich mee. Bevestiging door management, bestuur of taaksteller op enig moment is belangrijk voor verankering. Hier vindt u vier voorbeelden van nieuwe rollen of identiteiten.

Naast productie- ook recycling  

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) is een reactie op ontwikkelingen in de samenleving: de erkenning van milieuproblemen, bemoeienis van ngo's met bedrijven, de opkomst van internet waarmee informatie over bedrijven wereldwijd zijn weg vindt, en globalisering en liberalisering. MVO is een steeds dwingender oriëntatie voor het bedrijfsleven. Het gevolg is dat de zorg voor mens en milieu langzamerhand van bijactiviteit tot onderdeel van de core business wordt.

De implementatie van MVO blijkt rollen en identiteiten van de betrokken ondernemingen te beïnvloeden. Een bedrijf voor tapijten besluit bijvoorbeeld te gaan recyclen. Het productiebedrijf wordt daarmee ook een recyclingbedrijf of grondstoffenleverancier. Of denk aan energiebedrijven die naast energieleverancier ook de rol op zich nemen van adviseurs voor energiebesparing.

Zorginstellingen: BV's of cooperaties?

Veel zorginstellingen zijn opgericht door religieuze ordes, of op initiatief van een overheid. In de loop van de tijd zijn de zorginstellingen omgevormd tot formele organisaties, zoals stichtingen, met een bestuur en een Raad van Toezicht.

In reactie op de liberalisering in de zorg is er ook sprake van omvorming tot BV's. Michel van Schaik(Rabobank Nederland) en lid van de visiegroep Transitie Langdurige Zorg vindt dat een ongewenste identitieit. Hij ziet een serieus risico dat bestuurders en toezichthouders van de BV's vooral gaan letten op de centen (Mensenzorg, een transitiebeweging, p.46). Dat gaat ten koste van de kerntaak, van het verlenen van zorg. In plaats daarvan oppert hij een coöperatiemodel voor de zorg. Binnen dat model leggen bestuurders en toezichthouders verantwoording af aan hun klanten. (...) De governance is op deze wijze op lokaal niveau gewaarborgd.

De overheid als duurzame consument

Een voorbeeld waarin de overheid een andere rol op zich nam, betreft duurzaam inkopen. Jaarlijks besteden de gezamenlijke overheden meer dan 60 miljard euro aan de inkoop van goederen, werken en diensten. Doordat de overheid als ‘consument' duurzaamheidseisen stelt, krijgt de markt voor duurzame producten een stevige impuls. Deze rol als marktpartij was echter niet vanzelfsprekend. Zo was een belemmering dat Europese regels stelden dat de overheid geen bedrijven mag bevoordelen. Dus kon ze niet zomaar bedrijven met minder duurzame producten negeren. Een uitweg was om duurzaamheidscriteria voor producten op te stellen. Die eisen zijn zo, dat er voldoende aanbod is. Daarmee komt iedere leverancier die aan de overheden wil leveren, in principe in aanmerking.

Waterschappen: ook mede-gebiedsontwikkelaars

Klimaatbestendig waterbeheer heeft geleid tot discussies over de rol van de waterschappen. Ze moeten veel actiever inbreng leveren in de ruimtelijke ordening en gaan samenwerken met ruimtelijke ordenaars. Innovatieve waterschappen concludeerden dat ze voor duurzaam waterbeheer in sommige gevallen mede-gebiedsontwikkelaar zouden willen worden. Maar die rol was omstreden. Dat had te maken met een langlopende discussie over de plaats van waterschappen binnen de overheid en het democratisch bestel. De uitkomst van die (politieke) discussie was dat waterschappen zich moesten beperken tot waterbeheer. Dat sloot volgens velen een actieve rol in gebiedsontwikkeling uit. De overheid bevestigde in 2007 echter dat ze zo'n actieve rol wel voorstaat (Watervisie, 2007).

Bronnen

Brochure mensenzorg: een transitiebeweging (2009). Uitgave: transitieprogramma in de langdurige zorg.

Duurzaam inkopen, Rijksdienst voor ondernemend inkopen.

Watervisie (2007) Nederland Veroveren op de Toekomst, Kabinetsvisie op het waterbeleid. Ministerie van Verkeer en Waterstaat: Den Haag.