Waterbeheer: systeeminnovatieve kernideeën

Ruimte voor de Rivier

Decennialang hebben dijken gezorgd voor veiligheid langs de Nederlandse rivieren. Dijken bouwen was de dominante veiligheidsstrategie, naast bijvoorbeeld het verbeteren van de waterafvoer door kanalisatie. Intussen werd achter die dijken steeds meer gebouwd; de bewoners voelden zich veilig.

Twee grote overstromingen in 1993 en 1995 veranderden de situatie. Er werd een verband gelegd tussen de overstromingen en klimaatverandering. Die brengt zeespiegelstijging met zich mee en de aanvoer van meer water vanuit het achterland. Dat leidt tot hogere maximale waterstanden. 

Het verder verhogen van de dijken is niet zonder meer een goed antwoord, want het houdt een ‘perverse koppeling' in. Immers, mocht de hogere dijk breken of het water toch de dijk overstromen, dan zijn de gevolgen door de hogere waterstanden alleen maar groter. Een nieuwe strategie werd bedacht. Die heeft als systeeminnovatief kernidee om niet de dijken te verhogen, maar om het maximale waterniveau te verlagen. De rivier krijgt meer ruimte.

Bouwen met water

Klimaatverandering stelt waterbeheerders en ruimtelijke ordenaars in de stedelijke omgeving voor de opgave om water meer vast te houden. Snel afvoeren van regenwater leidt bij weinig regen namelijk tot verdroging. En heftige regenbuien leiden tot wateroverlast, omdat de afvoercapaciteit vaak tekort schiet.

In eerste instantie was het antwoord van betrokkenen het reserveren van onbebouwde ruimte voor waterberging. Want zij gingen ervan uit dat bebouwing de mogelijkheden om water vast te houden zou verminderen. Maar een aantal vernieuwers stelden de vraag of de negatieve, perverse koppeling tussen bebouwing en ruimte voor water wel zo dwingend was. Hun antwoord was nee.

Zo werd het systeeminnovatieve kernidee van ‘bouwen met water' geboren. In Nederland worden nu kassen ontwikkeld met kelders die dienen als wateropvang; men werkt aan het vasthouden van water op daken en parkeergarages; er zijn drijvende kassen die waterberging niet in de weg staan en er zijn er zelfs plannen voor een drijvende stad. Wie eenmaal de omslag in denken heeft gemaakt, ziet allerlei mogelijkheden om bouwen en waterberging te combineren.

Bronnen

• Zie voor bouwen met water bijvoorbeeld: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzaam-bouwen-en-verbouwen/duurzaam-bouwen/duurzame-wijken-en-steden
• programma Ruimte voor de River